Column | De gemeenteraadsverkiezingen komen eraan!

Elke week deelt een columnist zijn/haar persoonlijke kijk op bepaalde zaken in Houten. Deze week Paul van Ruitenbeek.

Het lijkt nog even te duren, maar in de wandelgangen van het gemeentehuis is het al onderwerp van gesprek. De gemeenteraadsverkiezingen van 16 maart 2022.

Voordat de kiezer een stem kan uitbrengen is er door het bureau verkiezingen van de gemeente hard gewerkt. Maar op dit moment zijn de partijen al bezig met de voorbereidingen. Hoe gaat dan in zijn werk?

Iedere partij heeft een lokaal afdelingsbestuur. Dat bestuur, vrijwel altijd bestaande uit vrijwilligers, is verantwoordelijk voor: – het opstellen van een concept verkiezingsprogramma; – het voorbereiden van een verkiezingscampagne; – het samenstellen van een kieslijst met daarop kandidaten die bereid zijn gemeenteraadslid te worden.

Al deze werkzaamheden vinden plaats in het najaar van 2021. Het bestuur, of een daartoe speciaal benoemde commissie, is belast met het voeren van gesprekken met kandidaten. Het gaat dus om scouten en selecteren. Sommige kandidaten op de kieslijst worden nog snel lid van de partij om zo op de lijst te kunnen komen. De concept lijst wordt voorgelegd aan de algemene ledenvergadering, die er over moet stemmen. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan, want de bovenste plekken zijn natuurlijk het meest gewild. Sommige kandidaten haken af op het moment dat ze niet hoog genoeg op de lijst komen. Andere kandidaten blijven wel, maar lopen een deukje op in het zelfvertrouwen als een andere kandidaat “naar boven” wordt gestemd op de lijst en zij daardoor “naar beneden” gaan.

De lijst wordt ingeleverd bij de gemeente en daarbij moeten de nodige paparassen worden meegeleverd, o.a. om te bewijzen dat de kandidaat ook echt bereid is om op de lijst te worden gezet.

Bij de verkiezingen kunnen mensen stemmen op de bovenste kandidaat, dat noemen we de lijsttrekker, maar ze kunnen ook op een andere kandidaat op dezelfde lijst stemmen en dat noemen we dan een voorkeursstem. Om een zetel te halen is het nodig om zoveel stemmen te halen dat de kiesdeler wordt gehaald. De kiesdeler is het aantal uitgebrachte stemmen gedeeld door het aantal zetels. Stel dat er 31 zetels zijn en er worden 31.000 stemmen uitgebracht, dan is de kiesdeler 1000 stemmen. Haal je als partij 1000 stemmen dan heb je in ieder geval een zetel te pakken. Natuurlijk kunnen zo niet alle zetels worden verdeeld. De zetels die overblijven noemen we restzetels, zetels die wel worden toegekend, maar waarvoor minder stemmen zijn binnengehaald dan de kiesdeler. Uitgangspunt is dat de eerste restzetel gaat naar de partij die, inclusief de restzetel, het grootste gemiddelde aantal stemmen per zetel heeft en zo gaat het ook met de tweede en overige restzetels.

Als jouw partij twee zetels heeft en je staat op nummer 2 dan zit je waarschijnlijk in de raad, tenzij een andere kandidaat met voorkeurstemmen binnenkomt. Om met voorkeurstemmen binnen te komen moet je als kandidaat minimaal 25% van de kiesdeler halen aan stemmen. Dan moet de lijst al wel een zetel toegewezen hebben gekregen want zonder zetels geen voorkeurskandidaten!

Na de verkiezingen gaan de partijen samen in gesprek om afspraken te maken. De bedoeling is dat er op basis van de afspraken een coalitie komt met minimaal de helft plus 1 van het aantal in de raad aanwezige zetels. Dat is een meerderheid en daarmee kun je besluiten nemen. Deelname aan een coalitie betekent macht en je mag een wethouder voordragen, maar het betekent ook veel afstemmen en elkaar vasthouden. Fracties in de coalitie hebben daarom niet veel ruimte om zich te profileren.

Een partij als ITH, die al drie keer goede uitslagen heeft gehaald bij de verkiezingen, heeft toch niet veel invloed in Houten omdat andere partijen geen behoefte hebben om een coalitie met ITH te vormen. Daarbij gaat het niet alleen om de vraag of je qua standpunten elkaar kunt vinden (en tot een compromis weet te komen), maar ook om de vraag of de dames en heren politici elkaar wel voldoende leuk vinden. Zonder onderlinge chemie is de kans dat er ruzie ontstaat groot en daar zit niemand op te wachten. Daarom maken de gematigde partijen (in het midden van het politieke spectrum) over het algemeen meer kans om tot een coalitie toe te treden. Op gemeentelijk niveau zijn de verschillen minder groot dan landelijk, dus lokaal spelen de onderlinge verhoudingen een wat grotere rol.

Wat gaat er in Houten gebeuren? Wie worden de nieuwe lijsttrekkers bij de verkiezingen? Voor wat het waard is, een blik in de glazen bol. Vast staat dat de twee wethouders van buiten Houten (Sander Bos van de VVD en Jan Overweg van de ChristenUnie) moeilijk lijsttrekker kunnen worden. Technisch gezien kan het wel, maar ze kunnen geen raadslid worden als ze niet in Houten wonen.

Bij de fractie van de ChristenUnie zijn er allemaal nieuwe mensen, die nog weinig vlieguren hebben gemaakt, het zal een verrassing zijn om te vernemen wie de lijst gaat trekken. Bij GroenLinks zal wethouder Hilde de Groot vast nog een rondje mee willen doen en bij de SGP vaart Wouter van den Berg samen met Pascal Ooms een stabiele koers. Anneke Dubbink van de PvdA is één van de meest ervaren raadsleden, maar bij de PvdA weet je het maar nooit. Misschien dat de leden graag nog een keer Jocko Rensen op het schild hijsen. Hij woont nog steeds in Houten en heeft het goed gedaan als wethouder in de vorige periode en nu in Bunnik. Anneke Dubbink zou overigens ook een goede wethouder kunnen zijn.

Bij D66 is fractievoorzitter Marcel van Gooswilligen een logische kandidaat lijsttrekker, maar bij D66 stemmen de leden schriftelijk (per post), dus je weet het maar nooit. Jaap Staman kan in ieder geval voor de jongere leden een aantrekkelijke D66 kandidaat zijn. D66, HA! en PvdA vormen de laatste jaren samen een “oppositie-coalitie.” Niet in het college, wel erg op consensus gericht, klaar om aan te schuiven in een volgende coalitie.

Bij ITH is het ook spannend want de meest bekende en langstzittende lijsttrekker bij de vorige verkiezingen, Gerard Zandbergen overleed in 2019. Zal zijn zoon Willem Zandbergen het stokje overnemen als lijsttrekker? Of toch Hanny van Doorn die nu fractievoorzitter is, maar die helaas niet wil deelnemen aan het programma Daar Hou Ik u aan!?

Het CDA zal vermoedelijk afscheid gaan nemen van wethouder Van Dalen, die bijna drie periodes bestuurder is geweest in onze gemeente. Fractievoorzitter Cora Gerritsen kan zeker het CDA-geluid vertolken, en ze woont in één van de kleine kernen, precies in het gebied waar het CDA op sympathie kan rekenen. Maar de landelijke ontwikkelingen bij het CDA zullen wellicht nog niet door de CDA-kiezers zijn vergeten. Het is niet altijd een zegen om lokaal voor een landelijke partij actief te zijn.

En dan Houten Anders!. Wayne Wilson gaf eerder aan misschien wel intensief samen te willen werken met ITH, maar sinds het dossier kinderboerderij lijkt de liefde wat bekoeld. Gaan de kiezers voor de altijd genuanceerde maar soms wat procedureel ingestelde lokale geluid van Houten Anders!?

Er is in de raad één nieuwe fractie ontstaan, Marian Aanen, die is afgesplitst van het CDA. Wat gaat de “groep Aanen” doen? Als de uitslag van het referendum maatgevend zou zijn, dan was 66% van de kiezers in ieder geval het met de Groep Aanen eens dat het in de politiek breed gedragen plan niet voor uitvoering in aanmerking kwam. In hoeverre laten de inwoners dat meewegen bij het

uitbrengen van hun stem? En heeft de Groep Aanen naast de twee andere lokale partijen ITH en HA! voldoende bij te dragen om een lokaal aantrekkelijk alternatief te zijn voor de kiezer?

In de komende maanden gaat het een en ander zich ontvouwen en het leuke is, u kunt het allemaal volgen door te luisteren naar (de podcast van) Daar Hou ik U aan!

Prettige vakantie!