COLUMN | PAUL VAN RUITENBEEK | REFERENDUMVERZOEK OVER DE RUIMTELIJKE KOERS: KIEST DE RAAD OPNIEUW VOOR DE NOODUITGANG?

COLUMN – Elke week deelt een columnist van Omroep Houten zijn/haar persoonlijke kijk op bepaalde zaken in Houten. Deze week Paul van Ruitenbeek.

Referendumverzoek over de Ruimtelijke Koers: kiest de raad opnieuw voor de nooduitgang?

Columnist Paul van Ruitenbeek

De gemeente Houten hecht waarde aan de inbreng van inwoners bij de ontwikkeling van nieuw beleid. Bij de totstandkoming van de Ruimtelijke Koers zijn er daarom verschillende bijeenkomsten georganiseerd. In de Ruimtelijke Koers worden -tegen de achtergrond van mooie plaatjes uit onze gemeente- enkele losse citaten van inwoners tijdens participatiegesprekken weergegeven, passend bij de inhoud van de Ruimtelijke Koers. Wethouder Sander Bos merkt in het voorwoord van de Koers op dat er 400 zienswijzen zijn ingediend. Die bijdragen waren volgens Bos positief of kritisch. Negatieve reacties waren er tussen de 400 zienswijzen kennelijk niet. In de reactienota is op de zienswijzen gereageerd en op enkele punten is de koers daarop aangepast. So far so good.

Recent hebben twee inwoners, kinderen van voormalig CDA-wethouder Jonkers, een petitie opgesteld en daarvoor steun gezocht en gekregen bij de Houtense inwoners. De petitie is 1445 keer getekend en heeft een vervolg gekregen door het indienen van een referendumverzoek over de Ruimtelijke Koers.

Een referendumverzoek is er om burgers in de gelegenheid te stellen bij de raad aan de noodrem te trekken. Het bestaande kiezersmandaat gebaseerd op de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen 2018 blijft in stand, maar de bevolking wordt door de organisatie van een referendum in de gelegenheid gesteld om aan de raad een dringend advies mee te geven over een concept raadsbesluit. Let wel: referendum of niet, de raad neemt altijd het definitieve besluit.

Wethouder Sander Bos (VVD) stelt in het voorwoord dat het een Ruimtelijke koers is die we met een gerust hart kunnen volgen. Dat standpunt wordt dus niet door iedereen gedeeld. Politiek Houten, lijkt ondertussen, nog voordat alle rondetafelgesprekken over dit onderwerp hebben plaatsgevonden, al definitieve standpunten te hebben ingenomen. De coalitiepartijen (CDA, ChristenUnie, VVD en GroenLinks) lijken gesteund te worden door de fracties van D66 en PvdA in hun wens om deze koers vast te stellen. De reacties op de petitie op facebook vanuit deze fracties waren dan ook stevig en afwijzend. Voor een deel kan dit te maken hebben met de taal van de initiatiefnemers (het proces was niet democratisch!). Voor een ander deel lijkt het erop dat deze fracties niet gelukkig zijn met de weerstand die er in de Houtense samenleving blijkt te bestaan tegen de voorstellen in de Ruimtelijke Koers. Oppositiepartijen HA!, ITH en SGP pleiten voor het serieus nemen van de inwoners en zij zijn kritisch over het aantasten van het Houtense DNA, net als de ontwerper van het Houtense DNA, de heer Derks.

De omgang van participanten is altijd moeilijk voor de gemeente. Het is voor de raad en het college natuurlijk het mooiste als de participatie leidt tot een breed draagvlak voor de voorstellen die uiteindelijk aan de raad worden gedaan. Maar als dat draagvlak er niet komt zoals gehoopt, dan blijk je als gemeente door het inzetten van een participatietraject ook je eigen weerstand te hebben gefaciliteerd en georganiseerd. Daar komt bij dat ontevreden inwoners zich sneller melden dan tevreden inwoners. De ruim 400 ingediende zienswijzen geven aan dat de Koers niet in volle breedte door de bevolking gedragen wordt. Dat is ook begrijpelijk want de plannen leiden er toe dat er in het reeds bestaande bebouwde gebied forse ingrepen worden gedaan. Om meer inwoners in het centrum te huisvesten is hoogbouw noodzakelijk en dat is van oudsher een gevoelig punt in het mooie Houten. Het college ziet een trend dat mensen willen wonen op drukke plaatsen. Feit is dat bewoners van het centrum, zeker rondom het Rond, in het verleden juist hebben geklaagd over overlast door activiteiten in het centrum. Er worden ook voorstellen gedaan om bepaalde voorzieningen dichter bij elkaar te plaatsen. Dat wijkt fundamenteel af van de eerder gekozen insteek waarbij voor specifieke voorzieningen ook specifieke locaties werden aangewezen (zoals de Kruisboog en De Wetering).

In het verleden heeft de gemeenteraad een referendumverordening opgesteld. Doel daarvan is inwoners de mogelijkheid te bieden bij de raad “aan de noodrem” te trekken als de raad een besluit wil nemen dat naar het oordeel van de inwoners vraagt om een second opinion. Zo’n referendum komt er niet zomaar. Als inwoners een referendum wensen dan moet wel een substantieel deel van de inwoners daarom vragen. Er moeten twee keer steunbetuigingen worden ingeleverd. Bij het inleidend verzoek moet er minimaal door 0,7% van de kiesgerechtigden bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen worden getekend. Bij het definitieve verzoek moet er door minimaal 7% van de kiesgerechtigden worden getekend (er zijn ongeveer 37000 kiesgerechtigden dus voor het inleidend verzoek zijn ongeveer 260 handtekeningen nodig, voor het definitieve verzoek ongeveer 2600 handtekeningen. In de verordening worden de aantallen om onbekende redenen verlaagd naar 200 en 2250). Dat zijn de drempels die zijn opgeworpen om -naar het oordeel van de raad- een verzoek serieus te nemen en dus in behandeling te nemen.

Maar nu wordt het spannend. Want in de verordening zijn een aantal uitsluitingsgronden opgenomen, redenen waarom een verzoek dat voldoet aan het handtekeningenvereiste toch niet hoeft te leiden tot een daadwerkelijk referendum. De indieners hebben die redenen op voorhand behandeld in hun verzoek. Hun conclusie: er zijn geen redenen om het verzoek af te wijzen.

Maar bij een vorig verzoek uit 2018 over winkel(sluitings)tijden heeft de raad wel gebruik gemaakt van uitsluitingsgrond van artikel 3 onder i: Een referendum kan niet worden gehouden over voorgenomen besluiten waarvan de raad van mening is dat er andere dan bovengenoemde dringende redenen zijn om geen referendum te houden.

In gewone taal: de raad heeft altijd toegang tot de nooduitgang om een referendum te weigeren! De reden die gebruikt wordt doet niet echt ter zake, als de raad maar een (volgens de raad) dringende reden heeft. Destijds bij de winkelsluitingstijden was de dringende reden: de inwoners konden er al over stemmen bij de recente gemeenteraadsverkiezingen!

De grote vraag is, ervan uitgaande dat er aan het handtekeningenvereiste wordt voldaan, of de raad het referendumverzoek accepteert. Nu de meerderheid van de raad zeer enthousiast is over de Ruimtelijke Koers, is het zeer aantrekkelijk om geen vertraging op te lopen en dus geen referendum te houden. Er hoeft slechts te worden gezocht naar een “dringende reden.”

Stel dat de raad inderdaad opnieuw kiest voor de nooduitgang. Dan wordt het tijd om de referendumverordening in te trekken. Een raad die tot tweemaal toe een verzoek dat aan alle vereisten voldoet met een beroep op de nooduitgang afwijst neemt immers de eigen referendumverordening en daarmee de eigen inwoners niet serieus. Gelukkig heeft wethouder Van Dalen (CDA) in het programma Daar Hou Ik u aan! bij Omroep Houten aangegeven dat wat hem betreft een geldig referendumverzoek zou moeten worden gehonoreerd. Ik ben benieuwd of de rest van het college dit standpunt onderschrijft en de raad positief adviseert over het referendumverzoek. Mocht het referendum er komen dan valt er bij de komende Tweede Kamer verkiezingen twee keer worden gestemd, een keer voor de Tweede Kamer en een keer over de Ruimtelijke Koers.

Houten, 4 november, Paul van Ruitenbeek