Column | De rol van de provincie bij gemeenteraadsverkiezingen

Elke week deelt een columnist zijn/haar persoonlijke kijk op bepaalde zaken in Houten. Deze week Paul van Ruitenbeek.

Columnist Paul van Ruitenbeek

Afgelopen week mocht ik als redacteur van het programma Daar Hou ik u aan! een tweetal debatten begeleiden waarin 10 vertegenwoordigers aanwezig waren van aan de verkiezingen deelnemende partijen. Het eerste debat, op maandag 21 februari 2022 werd live uitgezonden door de omroep en had als onderwerp “het buitengebied.” Het was dan ook georganiseerd door de stichting Leefbaarheid Tull en ’t Waal, coöperatie duurzaam eiland en de stichting Mooi ’t Goy. Het tweede debat vond plaats op woensdag 23  februari 2022 en was georganiseerd door de fietsersbond.

De debatten gaan over het beleid van de gemeente Houten. Opvallend is echter dat het woord “provincie” toch regelmatig wordt genoemd. Wat voor rol heeft die provincie eigenlijk bij gemeenteraadsverkiezingen? Het formele antwoord daarop is: niets, helemaal niets. De provincie heeft geen invloed op de uitslag van de verkiezingen, noch op de samenstelling van het college van burgemeester en wethouders dat op basis van die verkiezingen wordt gevormd. Hoe komt het dat de provincie toch vaak wordt genoemd in een debat over de gemeenteraadsverkiezingen?

Het antwoord is: geld en beleid. Bij de provincie Utrecht gaat veel geld om. Zoals de gemeenten onroerend zaakbelasting mogen heffen, mag de provincie de zogenaamde “provinciale opcenten” heffen. In dit geval zijn niet de huizenbezitters de klos, maar de eigenaren van een auto. De berekening is ingewikkeld, want het tarief wordt vastgesteld op basis van de hoofdsom van de motorrijtuigenbelasting van 1995. Het is niet makkelijk om op internet concreet uit te vinden wat je in Utrecht betaalt als automobilist. Bij het fietsersbonddebat riep een deelnemer dat de provincie een pot heeft van 55 miljoen voor wegenbouw. Daar zijn enkele projecten reeds voor aangewezen. Als gemeente is het dus de kunst niet alleen je eigen plannen te maken, je moet ze ook presenteren bij de provincie en bij het Rijk, want daar kun je geld vandaan halen voor de realisatie. Dat traject vraagt om afstemming en vraagt dus veel tijd. Een gemeenteambtenaar van de gemeente Culemborg gaf gisteren aan dat men bezig is met “een onderzoek” naar een fietsbrug over de Lek en dat het nog wel minimaal 6 jaar (!) kan duren voordat de bouw gestart kan worden, als het er al van komt. Omdat de Lek ook nog eens de grens is tussen Utrecht en Gelderland, zijn er nog meer partijen bij betrokken.

Beleid is een andere factor waarmee de provincie invloed uitoefent. Zo is tijdens de campagne het referendum over de ruimtelijke koers regelmatig geroepen dat “de provincie” ook een voorkeur heeft voor Noordwest en niet voor Oost. Later kwam er ook een brief van gedeputeerde Staten (zeg maar het college van B&W van de provincie) gericht aan de gemeente Houten waar dit standpunt werd neergezet.

Je kunt dus wel als inwoner verkiezingsprogramma’s lezen, maar om te beoordelen of de partijen realistische verhalen houden moet je ook weten hoe de provincie in de wedstrijd zit. Ik pleit er dan ook voor dat het beleid van de provincie niet alleen integraal, maar ook per gemeente inzichtelijk wordt gemaakt. Op dit moment wordt het digitaal stelsel omgevingswet (DSO) ontwikkeld. Dat is een enorme klus, want straks kun je per locatie met één druk op de knop alle relevante data en regelgeving opvragen van zowel de gemeente, het provincie en het waterschap.

Als je als lokale fractie of college iets anders wilt dan in dat beleid staat, weet je dat het vaak noodzaak is als eerste je tot de provincie te richten om het bestaande beleid te wijzigen en de provincie te verleiden mee te betalen. Ik wens onze bestuurders een prettige wedstrijd!