Enquête Ruimtelijke Koers: inwoners niet bevraagd op afzonderlijke planonderdelen

De gemeente Houten heeft een onderzoek in laten stellen naar de beweegredenen van inwoners om voor of tegen te stemmen bij het referendum over de Ruimtelijke koers. Omroep Houten heeft met één van de 3000 inwoners meegekeken die als onderdeel van de steekproef is uitgenodigd om de enquête  in te vullen. Daarnaast kan iedere inwoner reageren via www.startvragenlijst.nl/samenbouwen. De beantwoording van de open vragenlijst wordt door I&O research vergeleken met de beantwoording uit de steekproef.

Volgens de introductie van de enquête zijn de ambities hoog: “de uitkomsten gebruikt de gemeente om een nieuw ruimtelijk plan te ontwikkelen.” Dit veronderstelt dat de onderdelen van de Ruimtelijke Koers, tenminste het gedeelte dat is voorgelegd aan de burgers, dan ook breed aan bod komen ter beoordeling. Denk daarbij aan hoogbouw in het centrum, hoogbouw bij de Molenzoom, extra groen in het centrum, ontwikkeling van de gebieden rondom de koppeling et cetera. Maar niet: het gebied Noord-West, dat is immers afgesplitst voor nader onderzoek. En ook niet Houten Oost, want in de Ruimtelijke Koers was de keuze gemaakt om dat gebied “groen” te laten blijven. We gingen er eens goed voor zitten en dachten in 5 tot 10 minuten klaar te zijn, zoals aangekondigd aan het begin van de enquête. Als je echt serieus antwoord wilt geven, zeker bij de open vragen, dan is dat een te krappe inschatting van de tijd die nodig is.

Meteen aan het begin wordt de vraag gesteld “heeft u voor of tegen de ruimtelijke koers gestemd?” De inwoner geeft aan dat er tegen is gestemd. Daarna volgt de vraag: “Hoe goed kent u de inhoud van de Ruimtelijke Koers?” Dat is best een ingewikkelde vraag om te beantwoorden. Hoe kan de inwoner beoordelen hoeveel hij/zij weet van de inhoud? Bovendien, als je aangeeft dat je er weinig van weet (“Ik ken de visie vaag”) wat gaat het bureau dan doen met de verdere antwoorden die je geeft? Krijgen we straks als mededeling dat 66% van de stemmers weliswaar tegen de Ruimtelijke Koers was, maar dat dit voor de gemeente geen belemmering hoeft te zijn om verder te gaan met de Koers omdat de meeste mensen niet wisten waar ze over stemden?

De daarop volgende verdiepingsvraag gaat hier nog even op door. “Heeft u de Ruimtelijke Koers gelezen?” Hoe gaat de gemeente de uitkomst hiervan gebruiken? Er zullen ongetwijfeld inwoners zijn die naar het debat van Omroep Houten hebben gekeken, kranten hebben gelezen, op de website van de gemeente hebben gekeken, maar die niet het volledige (omvangrijke) document Ruimtelijke Koers hebben doorgenomen. Dat is dan ook de volgende vraag. “Hoe heeft u informatie gekregen over de Ruimtelijke Koers?” Tenslotte de stelling: “voorafgaand aan het referendum was mij duidelijk wat de Ruimtelijke Koers inhield.” Mogelijke antwoorden: een schaal van zeer eens tot zeer mee oneens.

Nadat we eerlijk hebben toegelicht of een wel of niet goed geïnformeerde stemmer zijn geweest, is het tijd voor de inhoud in de vorm van een open vraag: “Waarom heeft u tegen de Ruimtelijke Koers gestemd?” Hier kan de inwoner aangeven wat de beweegredenen zijn geweest. Daarna kan worden aangegeven wat er anders had moeten zijn, om wel voor te stemmen.

Vervolgens komt er een vraag over de Ruimtelijke Koers. In hoeverre spreekt die aan? Keuze uit: alle onderdelen/de meeste onderdelen/sommige onderdelen, maar de meeste niet, geen van de onderdelen spreekt me aan.

Het interessante is dat de Ruimtelijke Koers 2040 als zodanig niet het onderwerp was van het referendum. Het was het concept raadsbesluit, dat ook onderdelen uit de Ruimtelijke Koers heeft geschrapt, dat voorlag. Over dat raadsbesluit wordt echter in de enquête niet gesproken. Hierna ook weer open vragen: wat spreekt u het meeste aan in de Ruimtelijke Koers en wat het minste?

Het feit dat hier open vragen worden gesteld is op zichzelf goed. Nadeel is echter wel dat de punten die specifiek onderdeel waren van het debat en de zienswijzen hier niet worden genoemd. Het referendum was in maart 2021, we zitten nu eind juni 2021. Zijn de respondenten in staat antwoorden te geven die daadwerkelijk als een betrouwbare ondergrond kunnen dienen voor een nieuwe Koers? De enquête vindt het qua inhoud na deze vragen al wel genoeg.

Er wordt overgeschakeld op het participatieproces vooraf. Gevraagd wordt in hoeverre de inwoner heeft deelgenomen aan de onderdelen van het participatieproces. En als je daar invult “niet deelgenomen” dan is de vraag: “waarom heeft u niet deelgenomen?”.  Zo langzamerhand begint je als inwoner toch het gevoel te bekruipen dat je iets verkeerd hebt gedaan, niet voldoende betrokken bent geweest om een stem uit te brengen. Interessant zijn ook de antwoordmogelijkheden: “ik vind dat de gemeente hier zelf over moet beslissen.” en “ik vind het niet nodig dat inwoners hierover meedenken.” Wat gaat er met de uitkomsten gebeuren als die antwoorden vaak worden gekozen?

De inwoner mag de gemeente daarna beoordelen. “Hoe tevreden bent u over de wijze waarop de gemeente de inwoners heeft betrokken?” Dat antwoord mag worden toegelicht in een open vraag. Er wordt ook gevraagd of er iets minder aansprak in de manier waarop de gemeente inwoners heeft betrokken. Na deze open vragen volgt er een hele lijst waarin de relatie tussen de inwoner en de gemeente centraal staat. Heeft de gemeente voldoende gedaan, is de inwoner tevreden? Tenslotte volgen nog enkele algemene vragen over de achtergronden van de inwoner en is de enquête afgerond.

Analyse
De inzet van een enquête om te komen tot een herstart van de ruimtelijke ontwikkeling binnen Houten is een politiek verstandige beweging. Door op hetzelfde onderwerp nieuwe feiten (de onderzoeksresultaten) te presenteren kan uit de impasse worden gekomen die na het referendum is ontstaan.  Vanuit daar kan letterlijk en figuurlijk verder worden gebouwd.

Er is geen rekening gehouden met de referendumvraag die ging over het raadsbesluit. De enquête gaat ervan uit dat het referendum over de hele Ruimtelijke Koers ging. Dat was niet zo. Het risico van een enquête is altijd dat de vraagstelling sturend kan zijn. Dit is te ondervangen door telkens te beginnen met open vragen zoals het onderzoeksbureau I&O research ook goed heeft gedaan. De inhoud had echter na de open vragen veel meer aan bod mogen komen. Er hadden concrete vragen kunnen worden gesteld over planonderdelen die in de Ruimtelijke Koers voorkwamen. Er had ook gevraagd kunnen worden of de door de gemeente geformuleerde woningbouwopgave als zodanig op draagvlak kan rekenen in de Houtense samenleving. Een keuze tussen hoogbouw in het centrum en bebouwing van Oost had best als vraag opgenomen kunnen worden. En andere vragen zoals: “wat zou de maximale bouwhoogte in het centrum en op de Molenzoom mogen zijn?” en “moeten we bouwen in Noord-West?” hadden ook toegevoegd kunnen worden. Deze informatie had tot veel concretere uitkomsten kunnen leiden.

Omroep Houten zal zich verdiepen in de uitkomsten van de enquête en de wijze waarop deze worden gepresenteerd. Duidelijk is wel dat de uitkomsten niet als enige onderbouwing voor een nieuw plan kunnen worden gebruikt omdat de vragen daarvoor niet specifiek genoeg zijn geweest.